دوزبانه شدن انتخاب است یا ضرورت؟ آموزش زبان فارسی به کودک مهاجر

برای کودکان مهاجر دوزبانه شدن اغلب جنبه ای عادی از دوران کودکی محسوب می شود و جز روتین بزرگ شدن آنها محسوب می شود. این کودکان گاهی چاره ای جز این ندارند. با خانواده ای فارسی زبان زندگی می کنند و در جامعه ای با زبانی دیگر زندگی می کنند. البته، دوزبانگی فقط به خانواده های مهاجر محدود نمی شود و امروز بسیاری از خانواده ها این برنامه را دنبال می کنند. اما در مورد خانواده های مهاجر این طور است که حس می کنند ضرورت دارد کودکان با هر دو زبان بزرگ شوند. واقعا دوزبانه شدن انتخاب است یا ضرورت؟

سناریوهای مختلف دوزبانه شدن

در خانواده های مهاجر سناریو این طور پیش می رود که کودک با دو یا چند زبان برخورد دارد. آیا این انتخاب کودک است که دوزبانه شود؟ قطعا خیر! این انتخاب پدر و مادر است که به او زبان دوم را آموزش دهند و دو زبانگی برای کودک به یک ضرورت تبدیل می شود. اگر پدر و مادر از بدو تولد به طور مداوم به دو زبان مختلف با کودک صحبت کنند، آن را یاد خواهد گرفت.

تعداد کمی از افراد این فرصت را دارند که انتخاب کنند کدام زبان را یاد بگیرند. در کودکی یک یا چند زبان به کودک تحمیل می شود و یاد می گیرد هر چه در اطرافش صحبت می شود، صحبت کند. در بزرگسالی، ممکن است در موقعیتی قرار بگیریم که نیاز به یادگیری یک زبان جدید داشته باشیم، برای مثال اگر در خارج از کشور تحصیل کنیم یا به کشور جدیدی مهاجرت کنیم.

دلایل متعددی وجود دارد که دوزبانه شدن یک ضرورت باشد. جهانی شدن منجر به افزایش مهاجرت شده است که معمولاً به معنای یادگیری زبان کشور جدید است. در ایالات متحده، از هر ده کودکی که در مدارس دولتی ثبت نام می کنند، یک نفر در خانه به زبانی غیر از انگلیسی صحبت می کند. بدیهی است که زبان مادری والدین آنها نیز انگلیسی نیست.

دو زبانه شدن درجات مختلفی دارد. فردی که با دو زبان بزرگ شده است می تواند به هر دو زبان به طور مساوی و به خوبی ارتباط برقرار کند، دو زبانه متعادل است. اما به ندرت افراد دو زبانه واقعا متعادل هستند و در بیشتر موارد یکی از زبان ها ترجیح داده می شود یا غالب است.

اگرچه بسیاری از کودکان زبان مادری را در خانه یاد می گیرند، اما مدرسه محیط مهمی برای رشد زبان، به ویژه واژگان و سواد است. بنابراین، زبانی که کودک با آن آموزش می بیند اغلب در بزرگسالی به زبان غالب تبدیل می شود.

از سوی دیگر، افرادی که پس از دوره کودکی زبان دوم را یاد می گیرند، به ندرت مهارت زبان مادری را در آن زبان کسب می کنند و در این مورد، اولین زبانی که یاد گرفته می شود معمولاً زبان غالب خواهد بود. مهاجران بزرگسال معمولا حدی از زبان جدید را یاد می گیرند و سپس در نقطه ای در جا می زنند که تسلط کامل ندارند. به عبارت دیگر، زبان‌آموزان زبان دوم در موفقیت خود بسیار متفاوت هستند، از سطح دست و پا شکسته در حد برطرف شدن نیاز تا مهارت تقریباً در حد زبان مادری.

یادگیری یک زبان به زمان و تلاش نیاز دارد. بنابراین بزرگسالان، در زندگی پرمشغله خود، تنها به اندازه ای زبان دوم را فرا می گیرند که برای ادامه زندگی خود به آن نیاز دارند. این مقدار می تواند چانه زدن در بازار، گپ زدن با مشتریان تجاری یا حضور در دانشگاه در کشور دیگری باشد. به طور خلاصه، دوزبانگی یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است، و برای نیمی از مردم کره زمین این یک روش زندگی است.

آیا خانواده های مهاجر می توانند انتخاب دیگری داشته باشند؟

معمولا خانواده های مهاجر به زبان جامعه مقصد تسلط کافی دارند و می توانند زبان مادری را از تعامل خانواده حذف کنند تا کودک فقط به یک زبان مسلط شود. مسلما در این حالت نیز کودک تا حدی از مزایای دوزبانه شدن بهره مند خواهد شد، چراکه احتمالا از تعامل محدود والدین به زبان فارسی چیزهایی فرا خواهد گرفت و به دوزبانه منفعل بدل خواهد شد. به عبارت دیگر، فقط زبان فارسی را می فهمد، اما نمی تواند به آن صحبت کند.

آیا زبانی که به عنوان زبان دوم انتخاب می شود، اهمیت دارد؟

زبان جامعه میزبان مسلما یکی از انتخاب هاست. اما گاهی خانواده برای انتخاب زبان فارسی به عنوان زبان دوم کودک تردید می کنند. برخی از خانواده ها ترجیح می دهند کودک به یک  زبان خارجی دیگر مسلط شود، مثلا فرانسه و انگلیسی یا انگلیسی و آلمانی.

این سناریو را در نظر بگیرید. فرزند شما انگلیسی و فرانسه آموخته است، و فارسی را بلد نیست. در سفری به ایران، کودک برای اولین بار به دیدار پدربزرگ و مادربزرگش می رود و دوست دارد با آنها ارتباط داشته باشد. اگر او نتواند با مادربزرگ، پدربزرگ، خاله ها، عموها و دایی هایش صحبت کند، چقدر این تجربه متفاوت خواهد بود؟ اگرچه کودکان در ایجاد روابط فراتر از مرزهای زبانی بسیار مستعد هستند، اما مطمئنا پیوند عاطفی ناشی از صحبت به زبان فارسی با اعضای خانواده بسیاری قوی تر از صحبت های نامفهوم اعضای خانواده با انگلیسی دست و پا شکسته است. این همان پیوند عاطفی مستحکمی است که تا بزرگسالی حفظ خواهد شد.

دوزبانه شدن یک انتخاب ضروری

پاسخ ما به سوال قبلی این است که بله بسیار مهم است که کدام زبان را به عنوان زبان دوم انتخاب می کنید. به این فکر کنید که فرزند شما به عنوان کسی که تا حدی با زبان فارسی ارتباط خواهد داشت، در بهترین حالت به یک دو زبانه منفعل بدل خواهد شد. اما فرزند او همین ارتباط ضعیف با اعضای خانواده را نیز از دست خواهد داد و برای او خانواده در ایران معنایی نخواهد داشت. این باعث می شود جنبه هایی از میراث و فرهنگ در خانواده شما از دست برود. این بخشی از هویت آنان است که از دست می رود. داشتن هویت مشترک با والدین ضرورت مهمی برای برقراری ارتباط سالم با خانواده و درک متقابل است.

درست است که انتخاب دوزبانه شدن مسیر ساده ای نیست و با چالش های متعددی همراه است. اما گزینه ای است که در آینده با منافع متعددی برای فرزند و والدین همراه است. اگر به فکر حفظ زبان خانوادگی خود هستید، با فارکیدز تماس بگیرید. ما با اپلیکیشن فارکیدز به یادگیری، حفظ و انتقال زبان فارسی به کودکان با شیوه ای شاد و تعاملی کمک می کنیم. به یاد داشته باشید که هیچ‌کس از یادگیری زبان خانوادگی پشیمان نشده است.

منبع:

multilingualparenting